1280px-Emblem_of_the_Moldavian_SSR_(1957-1981).svg

Архива Диӂиталэ а Републичий Советиче Сочиалисте Молдовенешть

Ихил Шрайбман. Повестирь.

Ихил Шрайбман/Ihil Șraibman. 
Повестирь.
Традучере ауторизатэ дин лимба евреяскэ
.
Едитура Педагожикэ де Стат а РСС Молдовенешть “Шкоала Советикэ”, 
Кишинэу, 1957.
Legătură: MediaFire.

Pe blog au mai apărut alte cîteva cărți ale lui Ihil Șraibman:
Ихил Шрайбман. Ынтр-о зи де варэ (Кишинэу, Картя Молдовеняскэ, 1962).
Ихил Шрайбман. Зиле де ань лунӂь (Кишинэу, Литература Артистикэ, 1983).
Din volumul Повестирь a fost publicată anterior povestirea ”БОЕРУЛ АНДРОНАКЕ ШИ ЛЕЙБА ЧАСОРНИКАРУЛ”.

 

 

 

БОЕРУЛ АНДРОНАКЕ ШИ ЛЕЙБА ЧАСОРНИКАРУЛ (ИХИЛ ШРАЙБМАН).

Ерам пе атунч ун бэетан де трейспрезече ань ши ынвэцам о месерие фрумоасэ.

Стэпынул меу, Лейба часорникарул, ера бэтрын, сурд, евлавиос ши ун месериаш фоарте искусит. Нумай кэ месериашул ачеста искусит дучя о вяцэ гря де нягрэ сэрэчие. Микул меу тыргушор басарабян ну пря авя невое де мештешугул луй фрумос, алес…

Ера ярнэ. Диминяца, ын зорь, мэтурам омэтул де пе скэричика часорникарулуй, дескидям облоанеле, атырнам афарэ фирма де таблэ, пе каре ера зугрэвит ун кадран уриаш, суфлам колбул де пе верстак, штержям скулеле. Апой мэ ашезам сингуратик ын одая фригуроасэ, пуням лупа ла окь, апукам ку ун клештишор вре-о ротичикэ ши, мештер невое маре, ынчепям с’о пилеск, сэ сфределеск о гэурикэ ынтр’ынса пентру фус, сэ дескурк о спиралэ ынкылчитэ…

Дин чялалтэ одэицэ а стэпынулуй рэзбэтяу чертурь ынфундате, неынцелесе. Се веде кэ фемея ши бэтрына луй фатэ, рэмасэ немэритатэ, ышь ревэрсау ын фелул ачеста, ынкэ дин зорь, арцагул фацэ де вяца лор несуферитэ. Апой, боцит ши рэвэшит, ынтр’о кацавейкэ веке, поноситэ, апэря бэтрынул Лейба ын прагул уший, опринду-се ын лок ка избит де чева.

Де-а лунгул перецилор атырнау ниште пендуле пэтрате, орниче ротунде, мынкате де ружинэ, фэрэ кадране ши ку мэрунтаеле десфэкуте, дезвэлуите, аша ка чине а ынтра, сэ вадэ, кэ аре де-а фаче ку о адевэратэ часорникэрие. Дар ун час бун, каре сэ мяргэ, н’а май атырнат де мултэ време пе переций часорникэрией ноастре.

Пе бэтрынул меу стэпын ну-л родя атыт вяца гря, чоровэелиле дин касэ, кыт дору-й непотолит де а дреже чева стрикат. Априндя попонецул, луа ын гурэ цевишоара де аламэ ши-мь арэта мие, ученикулуй сэу, ку кытэ мэестрие се поате липи ун динцишор рупт динтр’о ротичикэ чилиндрикэ де оцел.

– Е-хе, мэй бэете,… дакэ ашь фи еу богат, аузь бэецеле?..

Колцул гурий и се стрымба ынтр’ун зымбет амар ши бузеле ынчепяу сэ-й тремуре:

– Дакэ аш фи еу богат… Ун сутар аш да сэ-мь адукэ чинева ун час ла репарат… Ун сутар ынтрег, хе-хе…

Ун бэтрын ши ун бэецел шедяу о зи ынтрягэ де ярнэ, ын фриг ши ын фум, ынвыртинд ши рэсучинд ниште аркурь ши ротичеле ружините. Сара, кынд ешям сэ ынкид облоанеле, скэричика ера дин ноу ынзэпезитэ, кадранул де фирмэ нинс, трептеле — албе, троените; тоатэ зиуа нич урмэ де пичор оменеск.

Де пе скэричикэ арункам о привире спре тыргушор.

Ши мэкар кэ ведям акоперишурь, хожякурь ку фумурь шерпуинде, мэ пэля кыте одатэ гындул, кэ ателиерашул ностру ну стэ принтре кэсуце куноскуте, чи е прэпэдит ынтр’о степэ, унде ын лок де оамень ымблэ ниште мэтэхале ын шепчь.

Ши яр вор да глас, дин чялалтэ одэицэ а стэпынулуй, чертуриле ынфундате. Де кум се лэса сара се ынтымпла кэ ынчепя сэ батэ пе ла ферестреле дин тырг вре-ун жандарм бэут. Бэтрынул Лейба, фрэмынтат де грижь, аципя истовит ундева алэтурь де верстакул сэу.

Ын сериле челе де ярнэ дучям акасэ ну гындурь де часорникэрие, да гындурь деспре вяцэ. Деспре вяца дин Басарабия де-атунч. О компарам ку ун часорник рэу токмит, ружинит.

Чине/дарэ о ва дреже, чине о ва курэци де ружинэ, чине о ва префаче?..

Ынтр’о асеменя зи де ярнэ с’а аузит деодатэ кум ышь скутурэ чинева, пе скэричикэ, пичоареле де омэт. Бэтрынул Лейба ши ученикул сэу ау тресэрит. Ау рэмас ынкордаць, ку фецеле ынтоарсе спре ушэ.

Ын ушэ с’а арэтат о кушмэ цугуятэ, ынзэпезитэ, ши о фацэ аскунсэ де ун гулер ыналт, брумэриу. Бэтрынул Лейба а пэлит ла фацэ. С’а ридикат репеде ын пичоаре, с’а ынгебошит ши й-а дат ун скаун. Андронаке с’а толэнит пе скаун ши а ынчепут сэ-шь фрече згомотос палмеле.

— Е фриг ла тине!.. Е фриг, Лейба!.. — нэвэли абурул дин гура боерулуй.—Че, н’ай лемнишоаре?.. Хо, хо…

А избукнит ынтр’ун рыс грос, ынфундат паркэ ын кутеле де суб бэрбие, с’а дескеят, фэрэ грабэ, настуре дупэ настуре, ши, ынкизынд хоцеште ун окь, а пус пе верстак трей часурь. Ерау часорниче марь, де аржинт, ку капаче гравате, ши ку трей кеице галбене атырнате де еле.

Баба часорникарулуй ши фата ау ешит дин одэица лор ши ау рэмас локулуй, привинд ку гуриле кэскате ла челе трей часурь де пе верстак. Стэпынул меу шь-а пус лупа ла окь, а апукат ынтре дежете о шурубелницэ ши ку фрунтя ынкрецитэ с’а куфундат ын меканизме.

Боерул шь-а апринс луляуа.

– Хо, хо… Курынд вой фи примарул тыргулуй ши тоате часуриле меле стау: часул де перете, дештептэторул, часуриле де бузунар. Те аштяптэ о грэмадэ де лукру, Лейба!.. Хо, хо… Ва фи весел ын тырг… Алежериле!.

Шурубелница дин мына бэтрынулуй а ынчепут сэ тремуре. Лупа й-а кэзут дин окь. Ворба дулче а боерулуй ый пэря о испитэ амэжитоаре. О адеменялэ ку трей часурь де репарат. Унде те-а дуче адеменяла аста? Кувынтул «алежерь» адучя аминте де чомэжель, ынжосирь, ынкэерэрь, де еврей сперияць, че ышь ынкид репеде прэвэлиоареле, салвынду-се ка де пыржол. Чине ва фи испэшиторул, чине?..

Боерул пуфэя дин луля :

– Ту, мэй Лейба, ешть ун оврей ку кап… Ту ай сэ мэ ынцележь май бине декыт чейлалць ай воштрий… Паркэ че врем де ла вой? Ун лукру май ушор кяр декыт сэ пуй ун арэтэтор ла часорник. Листа нумэрул уну!.. О линие дряптэ. Ун бэц ын пичоаре. Ей штампила ын мынэ, траж’о одатэ аколо унде-й бэцул, ши тряба с’а фэкут, Ыл авець пе Андронаке, примарул тыргулуй, приетен пентру тотдяуна!.. Хо, хо… Лейба!

Бэтрынул Лейба а скос динтр’ун час о ротичикэ ку спирала туртитэ, вибрындэ:

— Ай, ай… че лукру де прец!..

— Чине те’нтрябэ де прец?.. Везь, Лейба, кэ май есте аколо о линие. Тот бэц. Нумай кэ ну ын пичоаре. Ун бэц кулкат.. Куза… Хикь-микь — тоць овреий ын хындикь!.. Поате кэ аколо врей сэ-ць пуй вотул?.. Хо, хо…

Бэтрынул а тресэрит ынкэ одатэ… Доуэ друмурь… Аич ун бэц, аколо ун бэц… Каре паркэ ну-ць каде пе спинаре?.. Часорникэряса ку фийка ышь фрынжяу дежетеле, ый фэчяу мереу бэтрынулуй фел-де-фел де семне: «ынкэпэцынатуле!.. ынкэпэцынатуле!..» Лейба а стат кытева клипе ынгындурат, а арупкат о привире спре фемея ши фийка са, а офтат одатэ дин адынк, ши й-а фэкут боерулуй семн ку капул: челе трей часорниче вор фи гата ла време…

— Кэраць-вэ де аич!..— а стригат ел скос дин сэрите, ындатэ че Андронаке а ешит дин касэ, — Че-мь стаць пе кап ка ниште сфешпиче?.. Врэжитоарелор!..

Дупэ ачея а стат мултэ време ынцепенит ла мэсуца луй да лукру.

Дынд ам ешит ын сэра чея сэ ынкид облоанеле, омэтул де пе скэричикэ ера кэлкат, мэскэрит. Трептеле албе, каре дучяу ла ателиерашул часорникарулуй меу, ерау пэтате… .

* * *

Алежериле с’ау нимерит ынтр’ун ажун де паште.

Фрумоасе зилеле де примэварэ! Ку че фармек ши букурие пэтрундяць вой ын сэрэкэчоаса ноастрэ копилэрие. Строп ку строп пикура сунынд омэтул топит де пе акоперишурь. Пе улиць се булбукау сусурынд шувоешеле. О боаре проаспэтэ не мынгыя ображий ынфербынтаць. Ымь пэря кынтек кяр ши скырцыитул ферестрелор векь, че се дескидяу кэтре соаре…

Алежериле дин тырг ау пынгэрит примэвара.

Кэсуцеле арэтау ын зиуа чея май тристе, май ченуший. О чацэ рече се ымпотомолисе дин зорь ын огрэзиле ноастре. Ушиле ши ферестреле — ынкисе. Не-ам трезит атунч ку ноаптя ын кап, не-ам ымбрэкат репеде ши, ашезынду-не неындемынатичь, ын аштептаре, ворбям ын шоаптэ, де паркэ ам фи стат пе ниште бокчеле ундева ынтр’ун хан. Мама нич ну м’а лэсат сэ мэ дук ла лукру. Дар н’ам аскултат-о. Мэ трэжя спре ателиер.

Пе бэтрын л-ам гэсит ымбрэкат ын суртук.

— Бэецеле,..— а арэтат ел ку дежетул спре тыргушор.— Я уйте, кум се ынвыртеск ей аколо ку бытеле нодуроасе… Ну те темь, бэецеле?..

Ну м’ам темут. Ам коборыт скэричика, ам ешит ын улицэ ши, феринду-не ын каля ноастрэ де жандармь ши бэтэушь, не-ам порнит ла примэрие, ла алежерь.

«О линие дряптэ, ун бэц ын пичоаре,— Андронаке, хо, хо!.. Ун бэц кулкат — хикь-микь ши овреий ын хындикь!..» Тот друмул бузеле бэтрынулуй репетау ын шоаптэ ка ун бочет ворбеле ачестя.

Дар ла примэрие, ын одэица унде й-ау дат друмул алегэторулуй ностру сэ вотезе, бочетул шь-а пердут путеря. Бэтрынул с’а оприт, цинынд ынтр’о мынэ листа де вотаре, ын чялалтэ — щтампила, ши тоате чифреле, тоате линииле ау ынчепут сэ-й жоаче ынаинтя окилор. Переций, уша, мэсуца ку урна дин унгер, се клэтинау, гата-гата сэ се прэвале. Фереструйка се ынвырти деодатэ ка о роатэ, ынаинтя окилор, ши чей дой бэтэушь вэзуць аколо ау рэмас ынторшь ку капетеле ын жос. Тоате линииле ши бецишоареле с’ау контопит ынтр’ун сингур бэц. Ун бэц нодурос, ынсынжерат… Ши кынд бэтрынул Лейба а пус штампила пе листа, еа с’а нимерит ну пе линиуца ын пичоаре а луй Андронаке, дар — о, доамне — таман пе чея кулкатэ… а луй Куза.

Кынд л-ам вэзут пе бэтрынул Лейба ешинд дин примэрие, ам рэмас ынлемнит: няуа албэ дин тыргушор, че се тописе ну де мулт, ый кэзусе парка бэтрынулуй пе кап, пе барбэ, пе тоатэ фаца. Л-ам ынтребат чева, дар ну м’а аузит: асурзисе ши май мулт.

Ажунс акасэ шь-а лепэдат суртукул, шь-а ымбрэкат кацавейка ши ка ун бэрбат, каре плынже де абя дупэ че се ынтоарче де ла ынмормынтаре, ел избукни ынтр’аша ун хохот де ваете, кэ ши мие, унуй бэецел, ми с’а фэкут оарекум. Нич часорникэряса, нич фийка ей, ши ку атыт май мулт еу, ученикул дин касэ, н’ам путут причепе атунч кинуриле бэтрынулуй. Акума ынцелег, кэ бэтрынул часорникар с’а темут, кэ непорочисе ун тырг ынтрег, кэ вотул луй аре сэ адукэ суферинце ной, нэпасте ной…

— Бэецеле,— суспина ел,— требуе сэ фиу блестемат… афурисит…

Песте кытева зиле бэтрынул шь-а венит ын фире. Примар а фост, се’нцележе, алес Андронаке. Дупэ че шь-а сэрбэторит бируинца, а рэсэрит, ынтр’ун зорь де зи ын часорникэрия ноастрэ. Акума арэта ку тотул алтфел, декыт атунч, кынд адусесе ла репарат челе трей часурь. Циня ын мынэ о бичушкэ, пе каре о шфикуя ын фаца луй Лейба, ымпрэштиинд скулеле де пе верстак.

— Овреяшуле! — а зис ел, бэгынду-й-о ын окь.— Хо, хо… Парале ай луат, да часорничеле стау. Тоате стау ка ниште мортэчунь!..

Де дата аста с’ау порнит пе бочит часорникэряса ши ку фийкэ-са. Ау кэзут ла пичоареле боерулуй, ругынду-л сэ айбэ ындураре. Бэтрынул Лейба с’а ынторс ла перете, а ынкис окий, а ынклештат бузеле.

М’ам ынторс ши еу ку фаца ла перете. Ера греу сэ везь кум доуэ фемей ын вырстэ скынческ ла пичоареле боерулуй. Ши апой вроям, ка ши бэтрынул, сэ-л ынтымпин пе ноул примар ал тыргулуй ку спателе.

Кыте олякэ бэтрынул Лейба с’а ындрептат де умерь ши а дескис окий: челе кытева клипе, кыт а стат ел аша, ку спателе ла боер, й-ау адус паркэ о ушураре. Мие ми с’а пус ун иод ын гыт. Мэ родя гындул деспре «часорникул» рэу токмит, ружинит. Кувинтеле обишнуите але месерией кэпэтау акума ун сенс деосебит: а ынлокуи меканизмул ынвекит, а курэци ружина, а префаче…

Ши вроям сэ девин ку кыцьва ань май маре…

după Ихил Шрайбман, Повестирь (Едитура Педагожикэ де Стат а РСС Молдовенешть Шкоала Советикэ, Кишинэу, 1957). 

Ихил Шрайбман. Зиле де ань лунӂь

Ихил Шрайбман.
Зиле де ань лунӂь
Кишинэу, Литература Артистикэ, 1983
Tip fișier – PDF.

Legătură: https://www.mediafire.com/file/nmsdbawd6lem73n/zile+de+ani+lungi_ihil+sraibman.pdf/file

Куноскутул скриитор де лимбэ идиш Ихил Шрайбман с’а нэскут ын анул 1913, ын сатил Вадул-Рашков де пе малул Ниструлуй.
Пе паркурсул анилор семнязэ кэрць ын лимба евреяскэ, каре апой сынт традусе ын лимбиле русэ ши молдовеняскэ ши апар ла Москова ши Кишинэу: «Драй зумерс» («Трей верь…»), «Йорн ун рэгес» («Ань ши клипе»), «Ин енем зумер» («Ын вара ачея»)— «Советский писатель», 1946—1982; «Сыновья» («Фечорь»), «Все дни недели» («Лунгул шир ал зилелор»), «Рашковские рассказы» («Дин челе де пе ла Рашков»)—«Картя Молдовеняскэ», 1960—1972; «Семнадцатилетние» («Адолесченций»)—«Литература артистикэ», 1977; «Улица ноастрэ», «Повестирь», «Ынтр’о зи де варэ», «Мереле парадисулуй», «Ань ши клипе»— «Картя Молдовеняскэ», 1955—1970.
Ын опереле луй И.Шрайбман шь-ау гэсит оглиндире моменте есенциале историче: анул 1940 — реалипиря Басарабией ла Патрия Советикэ, лупта ымпотрива фасчизмулуй ын Мареле Рэзбой пентру Апэраря Патрией, периоада постбеликэ ши вяца де астэзь а Републичий.

Ихил Шрайбман. Ынтр-о зи де варэ

Ихил Шрайбман.
Ынтр-о зи де варэ.
(Повестирь).
Кишинэу, Картя Молдовеняскэ, 1962
Илустраций: Е. Мерега, С. Авербух
Традучере дин еврееште: Ал. Козмеску, Р. Флорин, М. Брухис.
Tip fișier: PDF
Legătură: https://www.mediafire.com/file/yylno9xaivoa416/IS_IzdG.pdf/file