1280px-Emblem_of_the_Moldavian_SSR_(1957-1981).svg

Архива Диӂиталэ а Републичий Советиче Сочиалисте Молдовенешть

Василе Василаке. Скриерь алесе

Василе Василаке.
Скриерь алесе.
Префацэ: Михай Чимпой.
Презентаре графикэ: Олег Грэдинарь.
Кишинэу, Литература Артистикэ, 1986.
Legătură: MediaFire

КУПРИНС
«Вяца ка ынтрег че се континуэ…» (кувынт ынаинте де М. Чимпой). 
ЕЛЕӁИЕ ПЕНТРУ АНА-МАРИЯ.
СУРЫСУЛ ЛУИ ВИШНУ.
ИЗВОДУЛ ЗИЛЕЙ А ПАТРА.
ПОВЕСТЯ КУ КОКОШУЛ РОШУ.
НЕБЭНУИТЕ-С КЭИЛЕ ВЕЦИЙ:
Флорь.
Мута ын оглиндэ.
Муст ферт.
“Яр ла нунта”.
Ши умбра и с’а кулкат ла пичоаре.
Тренул ши копилул. 

Мэртурие а уней родниче ши ынделунгате активитэць ын кымпул литерелор, волумул ачеста де скриерь купринде апроапе тоате прозеле (унеле релуате, амплификате, адынчите) де самэ але луй Василе Василаке, принтре каре се афлэ «Елеӂие пентру Ана-Мария», «Сурысул луй Вишну», «Изводул зилей а натра», нувелеле «Ши умбра и с’а кулкат ла пичоаре», «Яр ла нунта мя…», прекум ши «Повестя ку кокошул рошу».
Скрисул луй В. Василаке се импуне май ынтый де тоате прин арта повеститулуй, ауторул фиинд ун маре мештер ын а реконституи психолоӂий оменешгь. Опера са вине дин ынчеркэриле веций, реынвиинд ынтымплэрь, дестине ши фапте вэзуте ку проприй окь кындва ши контопите акум ку ачя привире ынапой, арункатэ де скрнитор дин перспектива анилор, а времурилор де азь.

Антон Чехов. КАМЕЛЕОНУЛ

Комисарул Очумелов трече прин пяцэ, ымбрэкат ын манта ноуэ ши ку о легэтурикэ ын мынэ. Дин урма луй вине ун вардист рошкован, каре дуче ун дырмой плин-плинуц ку агрише конфискате. Жур ымпрежур — тэчере гря… Базарул е пустиу, ципение де суфлет. Ушиле дескисе але прэвэлиилор ши кырчумилор се каскэ ку махнэ ла лумя луй думнезеу сфынтул, ка ниште гурь ынфометате; пынэ ши каличий с’ау мэтурат дин фаца лор.

— Каре ва сэ зикэ, мушть, афуриситуле?— ауде ла ун момент дат Очумелов.— Фрацилор, ну-й даць друмул! Астэзь ну-й вое ши дрепт сэ мушть. Цине-л! А… а!

Се ауде ун скелэлэит де кыне. Ынтоарче капул Очу­мелов ши че веде: дин поарта депозитулуй де лемне а негусторулуй Пичугин а цышнит ун кыне, цупэинд пе трей пичоаре, кэтынд сперият ынкотро с’о ее. Дин ур­ма кынелуй аляргэ ун омулян, ымбрэкат ыптр’о кэмашэ крохмолитэ де чит, песте каре поартэ о вестэ, дескеятэ акум… Аляргэ, аляргэ, ла ун момент дат ышь арункэ трупул ынаинте, каде ши принде кынеле де пичоареле динапой. Се ауде дин ноу ун скелэлэит ши стригэтул: «Цине-л! Ну-й да друмул!»

Ын прагул прэвэлиилор ау апэрут мутре сомнороасе, яр ну зэбавэ ын фаца депозитулуй де лемне, ка дин пэмынт, рэсаре о глоатэ де гурэ-каскэ.

— Требуе, кэ-й дезордине!— зисе вардистул.

Очумелов фаче ла стынга, ын дирекция адунэтурий. Кяр ын фаца порцилор депозитулуй, веде ел инсул дескрис май сус, каре-й фэрэ настурь ла вестэ, кэ стэ ын пичоаре ку о мынэ ридикатэ ши аратэ глоатей ун деӂет ынсынӂерат. Пе мутра луй керкелитэ де бэутурэ ка ши кум ар фи скрис: «Те белеск еу де пеле, ласэ!» Ынсушь деӂетул паркэ ши поартэ де акум семнул избынзий. Ын омул ачеста Очумелов ыл рекуноаште пе мештерул бижутиер Хрюкин. Ын чентрул глоатей шаде ла пэмынт ку лабеле динаинте рэшкирате ши тремурэ дин тот корпул ынсушь скандалаӂиул,—ун цынкан де копой алб, ку ботишорул аскуцит ши ку о патэ рошкатэ пе спинаре. Аре окий ынлэкрэмаць де спаймэ ши тристеце.
      — Че е аич? — ынтрябэ комисарул Очумелов, тэинд глоата ку пептул.— Пентру че в’аць стрынс? Ту че-арэць деӂетул?.. Чине а стригат?

— Мерг еу, ынэлцимя воастрэ, ын тряба мя, ка тот омул, фэрэ сэ мэ анин де нимень…-— ынчепе сэ се желуе Хрюкин, тушинд ын пумн.— Кэ мэ дучям ла Митри Митрич дупэ ниште лемне, кынд коло, жигодия аста, хай! мэ ыншфакэ де деӂет… Сэ ам ертаре, да дакэ-й аша, пэй еу — ом кареле сынт де мунчеште… ла о мункэ деликатэ ка а мя… пентру каре еу чер деспэгубирь, фиин’кэ — я уйтаци-вэ ла деӂетул иста! — поате кэ пе-о сэптэмынэ ынаинте есте бетяг… Да унде-й скрис ын леӂе, кэ требуе сэ пэтимешть дин причина лигиоанелор!.. Кэ дакэ-й сэ муште фиштекаре, де-а куй невое сэ май трэим пе луме…

— Хм!.. Бине…— зиче ку асприме Очумелов, фоинду-шь спрынченеле.— Бине… Ал куй е кынеле? Аста. н’о лас еу аша! О сэ вэ ынвэц минте, кум сэ вэ цинець кыний! Е тимпул сэ не окупэм де домний эштя, каре ну вор сэ се супунэ регуламентелор! О сэ-й ард о амендэ дербедеулуй, сэ мэ цие ел минте, че ынсямнэ кыне ши орьче алт сой де анимал вагабонд! К’о сэ-л пупе мэ-са рече, да!.. Елдырин, — се ынтоарче комисарул спре вардист,— сэ афли а куй е жавра ши дресязэ-й прочес-вербал! Ши нимичеште-о… Фэрэ нич о зэбавэ! Те поменешть кэ е турбатэ жавра… Ал куй е кынеле, вэ ынтреб?

Чинева, дин мулцимя де гурэ-каскэ ышь дэ ку пэреря:

— Мэтинкэ е-а луй дом’ гинэрал Жигалов!

— Ал женералулуй Жигалов, зичь?! Хм… Елдырин, я скоате-мь мантауа… Ал дракулуй, че кэлдурэ е азь! Гарантат к’о сэ плоуэ… — ши комисарул се ынтоарче спре Хрюкин.— Уна ну пот де лок сэ причеп: кум ту, коӂямите глиган — ши сэ те муште гынгания аста? Ануме де деӂет, мэ, сэ те апуче? Я уйте-те кыт де мик е кэцелушул ши ту че намилэ ешть! Ць-ай бэгат дежетул ын вре-ун куй, се веде, ши пе урмэ ць-а венит ын кап сэ минць, да? Те куноск еу… нямуле! Вэ штиу еу, драчилор!

— Адевэрат, ынэлцимя воастрэ, й-а бэгат цигара ын бот ка сэ факэ хаз, да кынеле, кредець, че-й, прост? Хац! — ши л-а ыншфэкат…

— Минць, кьоруле! Дакэ ну м’ай вэзут, пэй де че минць? Ынэлцимя са е ом дештепт, штие чине спуне минчунь ши чине ворбеште плекат, ка ын фаца домнулуй… Кэ дакэ-й пе атыта, жудекэторул сэ хотэраскэ чи­не дин ной минте. Ын леӂе стау тоате скрисе… Сынтем егаль ын зиулика де азь… ши дакэ-й ворба пе атыта, ам ши еу ун фрате жандарм…

— Гура!

— Ну, ну-й ал гинэралулуй…— фаче де коло вардистул ку маре кибзуи’нцэ. — Гинэралул н’аре динтр’аиштя. Ай гинэралулуй ыс май мулт препеликарь…

— Ешть сигур?

— Сигур, ’нэлцимя воастрэ…

— Пэй кэ ши еу штиям,— конвине комисарул.— Домнул ӂенерал аре кынь скумпь де расэ, пе кынд жигодия аста, я уйте-те ла дынса! Нич ту бланэ, нич ту арэтос… о гынгание! Кэ мэ мир, чине о цине!? Че минте де оамень авець вой? О жаврэ ка аста, дакэ с’ар иви ын Петербург орь ын Москова, пэй штиць че с’ар ынтымпла? Аколо ну катэ ын леӂе — ць-о курэцэ моментан! Аскултэ ынкоа, Хрюкин, ту н’о лэса балтэ… Требуе ка сэ-й ынвець минте! Е тимпул…

— Да поате кэ е кяр а дом’луй гинэрал…— куӂетэ вардистул ку глас таре.— Де ун’ сэ щтиу? Пе бот ну-й скрис доар… Кэ-мь аминтеск, ам вэзут  паркэ одатэ ла дынсул ын курте унул динтр’аиштя…

— Штиут кэ-й ал гинэралулуй! — рэсунэ ун глас дин мулциме.

— Хм! Елдырин, пуне-мь мантауа, фрате!..— Я че вынтулец, арде… М’а луат ку фриг… Уйте че: те дучь ку кынеле ла дом’ ӂенерал ши ынтребь. Спуй кэ еу… адикэ дом’ комисар л-а гэсит ши ви-л тримите… Ши спуне-ле сэ ну-л май лесе слобод пе стрэзь… Нич ну штий, поате кэ-й кыне скумп ши дакэ орьче добиток о сэ-й выре ын нэрь цигара, ый стрикэ миросул. Кынеле е о суфларе ӂингашэ. Яр ту, дербедеуле, ласэ жос ла­ба! Че тот вырь белитура ая де деӂет ын окий лумий! Сингур ешть виноват!..

— Уйте-те кэ вине ынкоа букэтарул луй дом’ гинэ­рал ши хай сэ-л ынтребэм… Ей, Прохор, я дэ-те ышкоаче, фрате! Я уйте-те ла кынеле иста… Е ал востру?

— Да де унде! Нич одатэ н’ам цинут дин эштя!

— Да де-а куй невое сэ ынтребь! — репликэ промпт Очумелов.— Е вагабонд! Че май атыта ворбэ… Кэ дакэ ам зис кэ-й вагабонд, пэй вагабонд е!.. Курэцат требуе, с’а зис.

— Н’аре де унде сэ фие ал ностру,— континуэ Про­хор,— фин’кэ е ал фрателуй луй дом’ гинэрал, каре а сосит май дэунэзь. Боерулуй ностру ну-й плак огарий. Да луй фрате-сэу — невое че-й плак…

— Кум, а сосит фрателе луй дом’ ӂенерал? Я те уйтэ, думнезеуле! — ши кипул луй Очумелов се луминязэ де о нецэрмуритэ дуйошие. — Ка сэ везь, а венит Влади­мир Иванович ши еу ну штиу нимика. Пе оспеце а ве­нит, да?

— Пе оспеце…

— Я те уйтэ, доамне… И с’а фэкут дор де фрате- сэу… Дар еу де ич ну штиу нимика! Карева сэзикэ, кэцелушул е ал луй? Че-мь паре бине… Я-л ши ду-и-л… Че-й фрумушел, праматия… Ши дештепт! Хац! пе эста де деӂет! Ха-ха-ха… Ей, куцуликэ, де че тремурь? Ррр… ррр… Мырые, хоцоманул… Я уйте-те ла дынсул че-й де фрумушел…

Прохор кямэ кынеле ши се дуче ын друмул луй… Да глоата де гурэ-каскэ се апукэ де рыс пе сокотяла луй Хрюкин.

— Май дау еу окий ку тине, н’авя грижэ! — ыл аменинцэ Очумелов, ши, ынфэшурынду-се ын манта, ышь катэ де друм май департе прин пяцэ.

1884

după Антон Павлович Чехов. Скриерь Алесе. Вол.1, pp. 69-72. традучере де Василе Василаке (Кишинэу, Картя Молдовеняскэ, 1975).