Рэсфоеск ултима карте а регретатулуй поет Виталие Тулник ши ла ун момент дат мэ опреск ла ун есеу…
«Прима дескоперире ам фэкут-о ын ателиерул пикторилор Валентина Русу-Чобану ши Глеб Саинчук. Ынтре мулцимя де скице ам гэсит ынтр’о сарэ кытева портрете ын улей…. О интересантэ ымбинаре де кулорь, трэсэтурь де пенсулэ фоарте ындрэзнеце, неаштептате… Ну, ну ера ефектул кларобскурулуй… Музика флуидэ а кулорилор се десприндя ушоарэ, порнитэ сэ букуре суфлетул ку гамеле сале ной…
— Чине есте ауторул?
Ын ателиерул а дой пикторь, каре не-ау обишнуит ку о вариацие ларгэ де кулорь ши теме, ын ателиерул, ын каре вин сэ ынвеце пикторь тинерь —ынтребаря ачаста авя рост.
— Алексе…
Ымь плэкусе демулт зымбетул ачестуй бэят. Л-ам гэсит ынтр’о зи урмэринд асченсиуня лентэ а балоанелор албастре ши роший, ын зборул лор пынэ май департе де норь…»,— скрия поетул.
Ачел бэецаш де кындва Ликэ Саинчук астэзь есте мембру ал Униуний артиштилор пластичь дин Молдова, ун нуме куноскут ын мишкаря пластичий тинере дин републикэ ши ун ориӂинал сченограф. Ка аргумент а ачестор кувинте аминтим аич, кэ тынэрулуй пластичиан ын анул 1976 и с’а акордат ун премиу спечиал ал Асочиацией Театрале дин Молдова пентру чя май реушитэ лукраре де сченографие а стаӂиуний. Есте о прецуире ыналтэ а мунчий луй. Премиул спечиал и се акорда пентру сченография ориӂиналэ а спектаколулуй «Ачастэ копилэрие ындепэртатэ», семнат де С. Сака, пьесэ инспиратэ дин креация «сфэтосулуй бунел дин Хумулешть», монтат пе счена театрулуй «Лучафэрул» дин Кишинэу. Интуинд питорескул ирепетабил ал «Аминтирилор» луй Крянгэ ши акчептынд пьеса ориӂиналэ а луй Сака, ауторул сченографией а пропус о солуцие уймитоаре прин симплитатя ей — ун копак енорм, о скорбурэ —веститул куйбар де пупэзэ, ын журул ши ын немижлочита «ынкэпере» а ачестуя десфэшурынду-се ынтряга акциуне а спектаколулуй. Комодэ пентру счена пуцин ынкэпэтоаре а театрулуй «Лучафэрул», адусэ ла ун град де симбол, че експримэ ын фонд ши ачя ынкэркэтурэ визуал-емотивэ а спектаколулуй, сченография луй Ликэ Саинчук а фост унаним акчептатэ, аплаудатэ ши ыналт прецуитэ.
Тот дин ачест домениу ал артелор пластиче менционэм ши алте доуэ лукрэрь, семнате де тынэрул пластичиан: сченография ши пэпушиле ла спектаколул «Иван Турбинкэ» (театрул де пэпушь «Ликурич») ши сченография ла спектаколул «Пэсэриле тинереций ноастре», дупэ пьеса луй И. Друцэ (театрул де лимбэ русэ дин Бэлць, астэзь десфиинцат).
Де обичей, ын лумя театралэ се спуне кэ «театрул ынчепе де ла гардеробэ». О фи фиинд ачастэ ворбэ адевэратэ ын ынцелесул ей класик… Кыт привеште театрул «Ликурич», пе бунэ дрептате се поате афирма, кэ ел ынчепе де ла «програм». Ши ятэ кэ унул динтре челе май реушите поате фи сокотит програмул ла спектаколул «Иван Турбинкэ», реализат композиционал ка о адевэратэ «турбинкэ» фрумос десенатэ, ку май мулте фише колоре, пе каре сынт скицате прин кытева линий де контур персонажеле пьесей ши каре поартэ семнэтуриле интерпрецилор. Астфел прима емоцие плэкутэ, атыт пентру мичий спектаторь, кыт ши пентру чей матурь, есте провокатэ, одатэ ку луаря ын мынэ а ачестуй програм…
Прин анул 1974, ын кадрул унуй семинар ал тинерету-луй де креацие, Л. Саинчук експуня ун фоарте фрумос «Портрет ал буничий», каре атрэӂя аматорий де артэ ын примул рынд даторитэ маниерей де екзекуцие екстрем де реалистэ, ауторул портретулуй реушинд сэ пэтрундэ ын кадрул психолоӂик, избутинд принтр’ун густ фин ал кулорий ши ал композицией екилибрате сэ провоаче адынчь емоций. Ун сингур лукру, менционам пе атунч, рэмыня ла конштиинца тынэрулуй пластичиан: пропуням сэ порняскэ пе виитор ын кэутэриле сале де ла имаӂинация пластикэ инспиратэ, пе каре о поседэ дин плин, спре натурэ ши ну инверс, кэч депринзынд о маниерэ де екзекуцие дестул де стабилэ, путя сэ нимеряскэ ынтр’ун натурализм гратуит. Л. Саинчук шь-а дат сама ла тимп де ачастэ примеждие ши де акум ын анул 1975 (анул примирий луй ын рындуриле Униуний артиштилор пластичь дин Молдова), кыт ши май тырзиу, експуне лукрэрь май проаспете, май куриоасе дин пункт де ведере ал композицией, екзекуцией, маниерей де интерпретаре а уней теме анумите.
Ын пряжма Конгресулуй ал ХХV-ля ал ПКУС тинерий пикторь дин републикэ инаугурау ла Сала де експозиций дин Кишинэу о амплэ експозицие де биланц, ла каре партичипау апроапе 80 де тинерь ауторь ку песте 200 де лукрэрь. Ла ачя манифестаре Л. Саинчук експуня композиция «Матернитатя лукрязэ фэрэ ынтрерупере». Ну демулт м’ам ынтылнит дин ноу ку ачастэ лукраре, де акум ын кадрул уней експозиций де груп, дескисэ ла Каса де културэ а Университэций де Стат «В. И. Ленин» дин Кишинэу. Ымпреунэ ку Д. Пейчев ши Л. Цончева, пластичианул Л. Саинчук а презентат де дата ачаста май мулте лукрэрь. Пе лынгэ чя аминтитэ май сус фигурау: «Орашул алб» ши «Ун тынэр реӂизор». Букэць инспирате кяр дин лумя ынконжурэтоаре, челе доуэ композиций ынтр’ун мод суӂестив презинтэ кэутэриле пикторулуй дин ултимул тимп.
Адресынду-се май мултор ӂенурь, Ликэ Саинчук а фост ынтотдяуна атрас ши де графикэ сау поате май ынтый де графикэ. Фииндкэ нич ну-мь аминтеск де кынд май ын фиекаре нумэр ал ревистей «Кипэруш» ынтылнеск кытева карикатурь хазлий, семнате де ачелаш Л. Саинчук. Ши активитатя са ын графикэ ну се мэрӂинеште нумай ла ачаста — тот май мулте кэрць, едитате ла ной, апар ын луминэ ку искэлитура ши ынгрижиря графикэ а тынэрулуй пластичиан. Ымь аминтеск ун фоарте фрумос календар, екзекутат график де кэтре Л. Саинчук, коперта ши фронтиспичиул ла картя «Театрул ышь апринде луминиле» де Н. Рожковская ши В. Рожковский, копертала ноуа карте а луй Ефим Тарлапан «Татуаже», «Албинуца» де Гр. Виеру.
Ын орьче домениу ар актива тынэрул пластичиан Ликэ Саинчук, песте тот дэ довадэ де ун ыналт професионализм, о ынгрижитэ културэ пластикэ ши роаделе талентулуй сэу девин о букурие пентру чел май ларг публик аматор де фрумос де ла ной.
(Дупэ Михай Препелицэ, Констелация Тинерелор Таленте, Кишинэу, Картя Молдовеняскэ, 1982, пп.168-171).
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
Varianta transliterată:
Răsfoiesc ultima carte a regretatului poet Vitalie Tulnic şi la un moment dat mă opresc la un eseu…
«Prima descoperire am făcut-o în atelierul pictorilor Valentina Rusu-Ciobanu şi Gleb Sainciuc. Între mulţimea de schiţe am găsit într’o sară cîteva portrete în ulei…. O interesantă îmbinare de culori, trăsături de pensulă foarte îndrăzneţe, neaşteptate… Nu, nu era efectul clarobscurului… Muzica fluidă a culorilor se desprindea uşoară, pornită să bucure sufletul cu gamele sale noi…
— Cine este autorul?
În atelierul a doi pictori, care ne-au obişnuit cu o variaţie largă de culori şi teme, în atelierul, în care vin să înveţe pictori tineri —întrebarea aceasta avea rost.
— Alexe…
Îmi plăcuse demult zîmbetul acestui băiat. L-am găsit într’o zi urmărind ascensiunea lentă a baloanelor albastre şi roşii, în zborul lor pînă mai departe de nori…»,— scria poetul. Acel băeţaş de cîndva Lică Sainciuc astăzi este membru al Uniunii artiştilor plastici din Moldova, un nume cunoscut în mişcarea plasticii tinere din republică şi un original scenograf. Ca argument a acestor cuvinte amintim aic, că tînărului plastician în anul 1976 i s’a acordat un premiu special al Asociaţiei Teatrale din Moldova pentru cea mai reuşită lucrare de scenografie a stagiunii. Este o preţuire înaltă a muncii lui. Premiul special i se acorda pentru scenografia originală a spectacolului «Această copilărie îndepărtată», semnat de S. Saca, piesă inspirată din creaţia «sfătosului bunel din Humuleşti», montat pe scena teatrului «Luceafărul» din Chişinău. Intuind pitorescul irepetabil al «Amintirilor» lui Creangă şi acceptînd piesa originală a lui Saca, autorul scenografiei a propus o soluţie uimitoare prin simplitatea ei — un copac enorm, o scorbură —vestitul cuibar de pupăză, în jurul şi în nemijlocita «încăpere» a acestuia desfăşurîndu-se întreaga acţiune a spectacolului. Comodă pentru scena puţin încăpătoare a teatrului «Luceafărul», adusă la un grad de simbol, ce exprimă în fond şi acea încărcătură vizual-emotivă a spectacolului, scenografia lui Lică Sainciuc a fost unanim acceptată, aplaudată şi înalt preţuită.
Tot din acest domeniu al artelor plastice menţionăm şi alte două lucrări, semnate de tînărul plastician: scenografia şi păpuşile la spectacolul «Ivan Turbincă» (teatrul de păpuşi «Licuric») şi scenografia la spectacolul «Păsările tinereţii noastre», după piesa lui I. Druţă (teatrul de limbă rusă din Bălţi, astăzi desfiinţat).
De obicei, în lumea teatrală se spune că «teatrul începe de la garderobă». O fi fiind această vorbă adevărată în înţelesul ei clasic… Cît priveşte teatrul «Licurici», pe bună dreptate se poate afirma, că el începe de la «program». Şi iată că unul dintre cele mai reuşite poate fi socotit programul la spectacolul «Ivan Turbincă», realizat compoziţional ca o adevărată «turbincă» frumos desenată, cu mai multe fişe colore, pe care sînt schiţate prin cîteva linii de contur personagele piesei şi care poartă semnăturile interpreţilor. Astfel prima emoţie plăcută, atît pentru micii spectatori, cît şi pentru cei maturi, este provocată, odată cu luarea în mînă a acestui program…
Prin anul 1974, în cadrul unui seminar al tineretului de creaţie, L. Sainciuc expunea un foarte frumos «Portret al bunicii», care atrăgea amatorii de artă în primul rînd datorită manierei de execuţie extrem de realistă, autorul portretului reuşind să pătrundă în cadrul psihologic, izbutind printr’un gust fin al culorii şi al compoziţiei echilibrate să provoace adînci emoţii. Un singur lucru, menţionam pe atunc, rămînea la conştiinţa tînărului plastician: propuneam să pornească pe viitor în căutările sale de la imaginaţia plastică inspirată, pe care o posedă din plin, spre natură şi nu invers, căci deprinzînd o manieră de execuţie destul de stabilă, putea să nimerească într’un naturalizm gratuit.
L. Sainciuc şi-a dat sama la timp de această primejdie şi de acum în anul 1975 (anul primirii lui în rîndurile Uniunii artiştilor plastici din Moldova), cît şi mai tîrziu, expune lucrări mai proaspete, mai curioase din punct de vedere al compoziţiei, execuţiei, manierei de interpretare a unei teme anumite.
În preajma Congresului al XXV-lea al PCUS tinerii pictori din republică inaugurau la Sala de expoziţii din Chişinău o amplă expoziţie de bilanţ, la care participau aproape 80 de tineri autori cu peste 200 de lucrări. La acea manifestare L. Sainciuc expunea compoziţia «Maternitatea lucrează fără întrerupere». Nu demult m’am întîlnit din nou cu această lucrare, de acum în cadrul unei expoziţii de grup, deschisă la Casa de cultură a Universităţii de Stat «V. I. Lenin» din Chişinău. Împreună cu D. Peicev şi L. Ţonceva, plasticianul L. Sainciuc a prezentat de data aceasta mai multe lucrări. Pe lîngă cea amintită mai sus figurau: «Oraşul alb» şi «Un tînăr regizor». Bucăţi inspirate chiar din lumea înconjurătoare, cele două compoziţii într’un mod sugestiv prezintă căutările pictorului din ultimul timp.
Adresîndu-se mai multor genuri, Lică Sainciuc a fost întotdeauna atras şi de grafică sau poate mai întîi de grafică. Fiindcă nici nu-mi amintesc de cînd mai în fiecare număr al revistei «Chipăruş» întîlnesc nişte caricaturi hazlii, semnate de acelaş L. Sainciuc. Şi activitatea sa în grafică nu se mărgineşte numai la aceasta — tot mai multe cărţi, editate la noi, apar în lumină cu iscălitura şi îngrigirea grafică a tînărului plastician. Îmi amintesc un foarte frumos calendar, executat grafic de către L. Sainciuc, coperta şi frontispiciul la cartea «Teatrul îşi aprinde luminile» de N. Rojcovscaia şi V. Rojcovschii, copertala noua carte a lui Efim Tarlapan «Tatuaje», «Albinuţa» de Gr. Vieru.
În orice domeniu ar activa tînărul plastician Lică Sainciuc, peste tot dă dovadă de un înalt profesionalizm, o îngrijită cultură plastică şi roadele talentului său devin o bucurie pentru cel mai larg public amator de frumos de la noi.
